اصطلاح (Transformative Art) مفهومی نسبتا جدید است به معنی استفاده از فعالیتهای خلاقانه همچون داستانگویی، نقاشی، مجسمهسازی و ساخت موسیقی بهمنظور رشد فردی یا اجتماعی.
تغییرات فردی که از طریق هنرهای دگرگونکننده ایجاد میشوند، معمولاً شناختی و عاطفی هستند. این امر ناشی از نحوه مشارکت در یک فرایند خلاق و پیگیری یک تمرین هنری است که میتواند منجر به بازنگری انتقادی باورهای پیشین شود و همراه با احساسات ناآشنا، ادراک فرد از جهان، خود و دیگران را تغییر دهد.
«جان دیویی» چهار ایده اصلی را مطرح کرد که هنرهای دگرگونکننده حول آنها شکل میگیرند:
- هنر یک شیء نیست، بلکه تجربهای است که یک یا چند نفر در آن مشارکت دارند.
- هر فرد بالقوه میتواند هنرمند باشد، زیرا توانایی مشارکت در این تجربه از طریق هر فعالیت هنری را دارد.
- چنین مشارکتی ناگزیر تغییر دگرگونکنندهای در نحوه تفکر، احساس و رفتار شرکتکنندگان ایجاد میکند.
- هنر هم روانشناختی و هم اجتماعی است و نه تنها فرایندهای درونی فرد، بلکه روابط میان افراد را نیز دگرگون میکند.
یک نمونه خوب از «کنش هنری دگرگونساز» را میتوان آثار هنری سوفی کال دانست. چند روزی طول کشید تا بتوانم متوجه فضای ذهنی این هنرمند شوم. ذهنی پیچیده و وسواسی دارد و به تعریف کاملا جدیدی از کار هنری دست پیدا کرده است.
سوفی کال بهگونههای مختلف بهعنوان هنرمند مفهومی، عکاس، هنرمند ویدئو و حتی کارآگاه، طراحی بازی و طراح آئیین توصیف شده است. از اواخر دههٔ ۱۹۷۰ تاکنون، آثار او موضوع نمایشگاههای متعددی در سراسر جهان بودهاند. او در آیینها و پروژههایش، مرزهای میان امر خصوصی و امر عمومی، واقعیت و خیال، هنر و زندگی را مخدوش میکند و در عین حال، جایی برای تصادف و اتفاق باقی میگذارد.
چند نکته درباره آثار هنری سوفی کال
پروژههای سوفی کال تا حد زیادی توانسته وجه آیینی هنر را به آن برگرداند. در واقع رویکرد او را میتواند اینطور صورتبندی کرد: هنر به مثابه آیین. در این رویکرد تا حد زیادی «هاله» هنر به آن بازگردانیده شده است.
به همین دلیل است که پروژههای هنری سوفی کال را نمیتوان به سادگی مستندسازی کرد زیرا تقریبا غیر ممکن است که پروژههای هنری او را به چند تصویر و چند خط نوشتار خلاصه کرد. بلکه باید در بازی، آیین یا داستانی که او خلق کرده است، شرکت کرد. به عبارت دیگر، برای شناخت این هنرمند بیش از آن که نیاز باشد مخاطب، آثار او را ببیند، میبایست درباره هنرمند مطالعه کند.
پروژههای هنری سوفی کال با پس زدن کالایی شدن هنر، به نوعی اصالت را به کار هنری بازگردانده و تبدیل به فرایندی دگرگونساز شده است که عنصر اصلی آن کشف و معناسازی مداوم واقعیت است.
سوفی کال با این که در دوران اوج هنر پستمدرن آثار خود را کار میکرده است، همچون هنرمندان این جنبش هنری دغدغه به سخره گرفتن امر مقدس را نداشته و به جای آن تنها به زندگی و راههای ممکن زیستن اندیشیده است. شاید بتوان روش او ار «کیوریتورینگ زیستن» نامید. به این معنی که بخشهایی از زندگیش را انتخاب میکند، عکاسی میکند و سپس به همراه نوشتار آنها را در مراسم یا آیینی که به دقت تنظیم کرده، با بقیه به اشتراک میگذارد. در واقع، او را میتوان طراح «آیین» نامید.