پراکسیس

فیلم و متن زیر برگرفته از وبسایت اکنون «Nowness» است که به تفاوت‌های فرهنگی در دنیا می‌پردازد. (این سایت را بدلیل جستجوهایم درباره محتوای کتاب فلسفه پیاده‌روی یافتم)

وبسایت

اینستاگرام

مشاهد فیلم در یوتیوب

زیارت ۱۰۰۰ روزه

کایهوگیو، زیارت ۱۰۰۰ روزه که توسط بوداییان فرقه تندای انجام می‌شود، چالشی به معنای معمولی آن نیست. ترجمه‌ی لفظی آن "دور زدن کوه" است، بنابراین خود کوه و ارتباط با طبیعت اهمیت حیاتی دارند. کاری که این راهبان انجام می‌دهند نمونه‌ای از تقطیر نهایی زندگی است. طبق نظر آنها آموزش هرگز پایان نمی‌یابد؛ بلکه برای راهبی که باید آن را گسترش دهد (روزبون)، رشد می‌کند. بنابراین، هرچند هفت سال طول می‌کشد تا تمرینات واقعی به پایان برسد، اما آموزش هرگز تمام نمی‌شود. این راهبان به هسته اساسی می‌رسند و به معنای واقعی کلمه هر چیزی را که از نظر جسمی و روحی غیرضروری است، کنار می‌گذارند.

این واقعیت که آن‌ها این سفر را پیاده طی می‌کنند به این معنا نیست که حرکت هدف است — بلکه تنها وسیله‌ای برای رسیدن به روشن‌گری است. آن‌ها خود را در درختان، رودخانه‌ها، پاکی گم می‌کنند— با ریتم کوه مسحور می‌شوند و با سرعت طبیعت از شب تا طلوع، روز به روز روح خود را بیدار می‌کنند. آن‌ها هر شب در بیش از ۲۵۰ مکان توقف می‌کنند تا دعا بخوانند و تنها یک بار، در زیر یک درخت سرو مقدس، می‌نشینند تا به سمت شهر دعا کنند. زیارت‌ها به بخش‌های ۱۰۰ روزه تقسیم می‌شوند:

سال اول: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۲۵ مایلی، که هر روز از ساعت ۱:۳۰ بامداد، پس از یک ساعت دعا آغاز می‌شود.

سال دوم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۴۰ کیلومتری

سال سوم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۴۰ کیلومتری

سال چهارم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۴۰ کیلومتری، دو بار انجام می‌شود، که در مجموع ۲۰۰ روز می‌شود

سال پنجم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۴۰ کیلومتری، دو بار انجام می‌شود، که در مجموع ۲۰۰ روز می‌شود

سال ششم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۶۰ کیلومتری

سال هفتم: ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۸۴ کیلومتری و ۱۰۰ روز متوالی دویدن‌های ۴۰ کیلومتری

خلاصه آخرین بخشِ کتاب فلسفه پیاده‌روی

نوشته فردریک گرو

شاعر انگلیسی، وردز ورث، از نخستین کسانی است که پاهایش را به استخدام فلسفه در آورد. در شعری می‌گوید:

بدین سان آهسته از آن راه خاموش آمدم

تنم از آن سکوت می‌نوشید

آرامشی همچون آرامش خواب

اما بس شیرین‌تر.

بالا، مقابل، پشت سر،

دور و برم همه آرامش و تنهایی بود.

وقتی موج ملایمی به آرامی قائده‌مندی صدا را می‌شکند، سکوت را نمی‌شکند بلکه به آن ساختار می‌دهد، آن را شنیدنی می‌کند. به همین شکل پیاده‌روی هم حضور را دسترس‌پذیر و ثمر بخش می‌کند.

به‌خاطر سپردن مفاهیم علمی می‌تواند درک ما از رفتارهای انسانی را عمیق‌تر کند. در ادامه، چهار اصطلاح علمی در حوزه تحقیقات انسان‌شناسی را با هم مرور می‌کنیم:

۱. معمای داوطلب (Volunteer's Dilemma)

این معما به وضعیتی اشاره دارد که یک گروه به یکی از اعضای خود وابسته است تا به‌طور داوطلبانه اقدامی برای بهبود وضعیت مشترک انجام دهد، حتی اگر این کار برای او هزینه‌ای داشته باشد. در این شرایط، هر فرد به‌طور طبیعی انتظار دارد که دیگری مسئولیت را بر عهده بگیرد و از فداکاری دوری کند. مثلاً در یک تیم ورزشی، اگر نیاز باشد که یکی از اعضا برای تمرین خاصی داوطلب شود، ممکن است هیچ‌کس جلو نیاید و همه امیدوار باشند که دیگری این کار را انجام دهد.

۲. اثر تماشاگر (Bystander Effect)

این پدیده نشان می‌دهد که در شرایط اضطراری، به‌ویژه وقتی دیگران در اطراف هستند، افراد کمتر به کمک کسی می‌شتابند. هر فرد فکر می‌کند دیگران باید مسئولیت کمک را بر عهده بگیرند و خود را از اقدام معاف می‌داند. مثلاً اگر فردی در خیابان دچار حمله قلبی شود و عابران زیادی در اطرافش باشند، ممکن است هیچ‌کس به سرعت کمک نکند.

۳. تراژدی مشترک (Tragedy of the Commons)

این مفهوم به وضعیتی اشاره دارد که افراد به‌دلیل منافع شخصی، منابع مشترک را به‌طور ناپایدار و غیرمنطقی استفاده می‌کنند. هر فرد تنها به منافع خود فکر می‌کند و عواقب بلندمدت استفاده بی‌رویه از منابع را نادیده می‌گیرد. برای مثال، در یک چراگاه مشترک که چند دامدار از آن استفاده می‌کنند، اگر هر دامدار بخواهد تعداد دام‌های خود را به حداکثر برساند، چراگاه به‌زودی از بین می‌رود و همه از کمبود علف و آب رنج می‌برند.

۴. شانه خالی کردن (Buck Passing)

این اصطلاح به معنای انتقال مسئولیت یا سرزنش یک مشکل به فرد یا گروه دیگری است. افراد به‌جای مواجهه با چالش‌ها یا پذیرش عواقب تصمیمات خود، سعی می‌کنند بار مسئولیت را بر دوش دیگران بگذارند. در یک پروژه تحقیقاتی، اگر مشکلی در روند کار پیش بیاید، اعضای تیم ممکن است یکدیگر را سرزنش کنند و بگویند که دیگری وظایف خود را به‌درستی انجام نداده است.

آنچه در ادامه می‌خوانید ترجمه متنی است که ویراستار کتابی که بزودی به زبان انگلیسی منتشر خواهد شد درباره مقاله من با عنوان «پارسیای سیاسی و رتوریک دولت در ایران معاصر» نوشته است. آقای والری وینو، همچون من شیفته این موضوع بود و کمک شایانی کرد تا مقاله من شکل نهایی خود را یافت و مورد تائید و تحسین داوران قرار گرفت.

مقالات قبلی از «پاریسیا» (گفتار بی‌باکانه) مربوط به جوامعی است که در آنها آزادی بیان به‌طور جدی از سوی دولت سانسور نمی‌شود. با این حال، شواهد نشان داده‌اند که علی‌رغم تمامی این آزادی‌ها، آزادی بیان به‌عنوان یک حق اجتماعی معاصر تمایل دارد به بیان نظرات پوچ (کنودوکسا) و اقیانوسی از دروغ‌ها تنزل یابد. در این فضای توهمات، گفتار بی‌باکانه به سختی قابل تشخیص می‌شود. از آنجایی که عمل پاریسیایی در پیرامون زمینه‌های اجتماعی-سیاسی می‌چرخد، می‌توانیم نکات زیادی درباره تغییرات آن در یک رژیم خودکامه بیاموزیم. ارزیابی گفتار بی‌باکانه در یک جامعه نسبتاً دموکراتیک نیازمند صداقت فکری و شجاعت است، در حالی که در حکومت‌های دیکتاتوری، کوچکترین گفتار بی‌باکانه انتقامی از سوی حکومت خواهد داشت. از این رو، داشتن مقاله‌ای که صحنه سیاسی ایران را مورد بررسی قرار ‌دهد، نعمتی برای این مجموعه به‌شمار می‌آید.

در مشهد، مجید حیدری این پرسش را مطرح می‌کند: «دولت‌های خودکامه چگونه به اعمال پاریسیا پاسخ می‌دهند؟» او با بهره‌گیری از ادبیات اخیر درباره پاریسیا که توسط فوکو (دیربرگ، گودنایت، پرنو) مطرح شده، دو شکل از پاریسیای سیاسی را بررسی می‌کند. شکل اول «مربوط به سیاست‌مدارانی است که اکثریت حاکم را مورد انتقاد قرار می‌دهند» و شکل دوم «شهروندانی را شامل می‌شود که آشکارا افرادی را که در قدرت هستند به چالش می‌کشند». حیدری به‌عنوان نمونه‌هایی از شکل اول، دو نامه رسمی را مورد بررسی قرار می‌دهد: «نامه ۹۰ نفره» (۱۹۹۰) که توسط فعالان برجسته نوشته شده، و «جام زهر» (۲۰۰۳) که توسط بسیاری از اعضای مجلس امضا و نوشته شده است. هر دو نامه خواستار شفافیت و همبستگی فعال با مشکلات مردم تحت دیکتاتوری سیاسی-مذهبی بودند. هر دو نامه «در مسیر حقیقت» حرکت کردند. با این وجود، همه افرادی که در این اقدامات مشارکت داشتند، به نوعی مجازات شدند؛ زیرا رهبر عالی‌قدر این اعمالِ مخالفت را «ناعادلانه» و همسو با ارزش‌های مخرب سرمایه‌داری غربی برچسب زد. به‌طور طنزآمیزی، این نوع استدلال با شمشیر و سپر همان چیزی است که شوارتز [در مقاله‌ای که پیش از این بود] آن را ناعادلانه می‌داند [شوارتز استدلال می‌کند که "پاریسیای بد" منجر به "بی‌عدالتی" شده و "قبیله‌گرایی" را پرورش می‌دهد که جهان را به دوست و دشمن تقسیم می‌کند]. درست قبل از انقلاب اسلامی، «ده شب گوته» (۱۹۷۷) نمونه‌ای از شکل دوم پاریسیای سیاسی است. این رویداد که توسط گروهی از روشنفکران و هنرمندان به وجود آمد، در مقابل «هزاران علاقه‌مند فرهنگی که زیر باران نشسته بودند» درخواست حمایت از آزادی بیان و کرامت کار هنری را مطرح کردند. در پی این رویداد، افراد اصلی شرکت‌کننده مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و سپس یا مجبور به ترک کشور شدند، یا سانسور و زندانی شدند؛ کسانی که کمترین تسلیم‌پذیری را نشان دادند، اعدام شدند. در همین حال، مجید حیدری، فعال و استاد هنر و رسانه، توجه ما را به «شبه‌هنرمندان» (و به‌تبع آن، شبه‌روشنفکران) جلب می‌کند:

... چاپلوس، بله‌قربان‌گو، نوکرصفت و تابع قدرت ... فرصت‌طلبانی که همواره در رسانه‌ها و جشنواره‌ها ظاهر می‌شوند ... در حالی‌که نسبت به مردم ستمگر، مستبد، خودشیفته و متکبر هستند.

اما فرزندان تمدن پارسی – که نشانه‌های آنان در نام این رویدادها مشخص است – هرگز تسلیم نخواهند شد و در انتظار «کایروس... لحظه یا فرصت حساس و تعیین‌کننده» خواهند بود. نویسنده در نهایت مثالی دیگر از پاریسیای سیاسی ارائه می‌دهد: «بیانیه چهاردهم» (۲۰۱۹) درباره «نقض گسترده حقوق مدنی، به‌ویژه حقوق زنان» و «ناکارآمدی در رهبری و مدیریت صحیح کشور». دولت اسلامی این اقدام جمعی از پاریسیا را با «اقدامی علیه امنیت ملی» اشتباه گرفت و شرکت‌کنندگان و حامیان آنها را به تبعید و زندان کشاند. سرانجام، دو نکته بسیار جالب مطرح می‌شود. اولاً، مقامات عالی‌رتبه و روحانیون عملاً انتقاد شدید از ارزش‌ها، ادیان و شیوه‌های زندگی مخالف را تشویق می‌کنند. (این استراتژی ولع قدرت را تقویت می‌کند). ثانیاً، در عین حال، مقامات به ‌شدت به انتقادات جسورانه‌ای که بدبختی‌های ایجاد شده توسط خود آنها را فاش می‌کند، واکنش نشان می‌دهند. در این فضای متناقض اجتماعی-سیاسی، به نتیجه‌ای می‌رسیم که به‌طور کلی در مورد استبداد صدق می‌کند:

بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که نشانه‌ای از اثربخشی پاریسیا این است که صاحبان قدرت به‌طور غریزی اتهامات را رد کرده و خود را به‌عنوان قربانی معرفی می‌کنند. این واکنش دفاعی به‌وضوح نشان می‌دهد که پاریسیا به نقطه حساسی برخورد کرده و چالشی واقعی برای قدرت حاکم ایجاد کرده است.

در سطحی دیگر، این بررسی پاریسیایی همچنین تمایزی وجودی بین شجاعت و استقامت را نشان می‌دهد. در پیامی شخصی، مجید اعتراف کرد که «من تمام قلبم را در آن مقاله درباره پاریسیا گذاشتم... کار بر روی آن واقعاً لذت‌بخش بود». این درس است، و این مقاله به خوبی کنار مقالات دیگر این کتاب نشسته است.

خلاصه بخش ۲۴، «فلسفه پیاده‌روی»‌ نوشته فردریک گرو

گاندی از همه می‌خواست به نافرمانی مدنی بپیوندند و از هر نوع برخورد خشونت آمیز دوری کنند. چندین بار که عده‌ای به درخواست گاندی گوش نکردند و در واکنش به برخورد خشونت آمیز پلیس، آنها هم شروع به زد و خورد کردند، گاندی خواستار توقف جنبش نافرمانی مدنی شد و خود نیز روزه گرفت.

در فوریه ۱۹۳۰، گاندی شصست ساله برای راه‌پیمایی نمک برنامه ریزی کرد. هسته‌ای از مبارزان معتمد را گرد آورد که منضبط و فداکار بودند. هفتاد و هشت مبارز در این سفر او را همراهی کردند. چهل و چهار روز بعد، به دریا رسیدند در حالی که صدها هزار نفر آنها را در این مسیر همراهی کرده بودند و صدها نفر توسط پلیس باز داشت شده بودند. بلاخره به دریا رسیدند و گاندی پس از شستشو خودش در آب دریا، مقابل چشم صدها نفر آن عملی که دولت بریتانیا ممنوع اعلام کرده بود را انجام داد: استخراج نمک از دریا!

گاندی با پیاده‌روی به انرژی‌های کندِ استقامت و پایداری پر و بال داد. با پیاده‌روی از عمل برق آسا، رفتار جلوه‌گرانه و کار بزرگ فاصله گرفت. برای او پیاده‌روی نمایانگر فقر و مشقتی بود که مردم هند متحمل می‌شدند. او در تمام طول زندگی خود در پی عریان کردن همه حوزه‌های زندگی بود; پوشش، مسکن، خوراک و وسایل نقلیه. این شکل ساده‌سازی شده زندگی به او کمک کرد تا سریع‌تر، مستقیم‌تر و با اتکای بیش‌تر بر امور اساسی پیش برود. پیاده‌روی بیانگر کمال سادگی است; پایی مقابل پای دیگر. او به وسیله پیاده‌روی وجهی از استقامت و پایداری را تبلیغ می‌کرد: پیش رفتن مستمر. این مساله اساسی است، زیرا پیاده‌روی دعوتی است به تلاش آرام اما مستمر.

خلاصه فصل هفتم، «راهنمایی برای مقاومت اخلاقی; نافرمانی» نوشته فردریک گرو

نویسنده بین مشارکت سیاسی و ازدواج مقایسه می‌کند. آیا کسی تو را مجبور به ازدواج کرد؟ خودت انتخاب کردی! آیا کسی تو را به رای دادن وادار کرد؟ خودت رأی‌ات را در صندوق انداختی! در هر دو مورد، قوانین بازی را پذیرفته‌ای، چه در دموکراسی و چه در ازدواج. به بیان دیگر، با رضایت خود، خود را زندانی کرده‌ای. بنابراین، عده‌ای می‌گویند: «خیلی دیر است! تو رضایت دادی و حالا باید فرمانبردار باشی.»

مدرنیته سیاسی جدید مرجع خود را در این نوع اطاعت می‌جوید. هر حاکمی با فراخوان مکرر به پیمان جمهوریت این مسیر را دنبال می‌کند. اگر از قانونی که به نظرت ناعادلانه است سرپیچی کنی، نمایندگان انتخابی به تو خواهند گفت: «باید از قوانین تبعیت کنی. بازی را پذیرفته‌ای و همیشه رضایت داده‌ای.»

حاکمان می‌گویند: «حالا خیلی دیر است؛ باید قبلاً به این فکر می‌کردی، تو ما را منصوب کردی؛ هیچ راه برگشتی نیست.» پاسخ کسانی مثل هانا آرنت و هابز این است که ما نه برای اطاعت، بلکه برای ساختن جامعه‌ رضایت دادیم. اما حکومت‌های خودکامه و حتی دموکراسی‌های کنونی، رضایت ما را به‌عنوان امری پیشینی فرض می‌کنند و از این طریق ما را سرکوب می‌کنند. به همین دلیل، فردریک گرو به دموکراسی انتقادی اعتقاد دارد.

خلاصه بخش ۲۲، کتاب فلسفه پیاده‌روی، نوشته فردریک گرو

این بخش کوتاه است و با سطور زیر به پایان می‌رسد.

پیاده‌روی یعنی عرضه کردن خود به توده زمین، خود را در معرض آن قرار دادن، شکنندگی بدن، حرکتی کند و بی‌وقفه که ما را فرو می‌برد. پیاده‌روی یعنی رضایت تام و تمام به این که بدنی متحرک و خم شده به جلو باشیم. اما نکته‌ی واقعا شگفت انگیز این است که چطور همین رضایت کند و آهسته، همین سستی و رخوت بی‌حد، در ما احساس شادی برمی‌انگیزد، شادیِ بودن. بدن‌های سنگین ما در هر قدم از نو به زمین فرو می‌افتد، گویی قصد دارند از نو در آن ریشه داونند. پیاده‌روی دعوتی است به ایستاده مردن.

پس از من،

چند نفر خواهند گریست

و من نیستم که شرمنده شوم

کنار بایستم

دهان را کج کنم

و با چهره‌ای پر از پرسش

بگویم: چراااااا