به ابتکار والری وینو و در راستای پروژه سواد زیبایی شناسی و با الهام از ابتکار بنیاد مرور جامعه شناسی بخش جامعه‌شناسی‌های مرتبط، انجمنِ آموزش آنلاین، بین المللی و رایگان در سه روز از ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر ۲۰۲۳ گفتار، گفتگو و سخنرانی به زبان انگلیسی درباره مباحث زیبایی شناسی برگزار خواهد کرد. روز اول مختص محققین آمریکایی، روز دوم اروپا و روز پایانی پژوهشگرانی از استرالیا و آسیا به تدریس و یا طرح نظرات خود در زمینه زیبایی شناسی می‌پردازند.

موضوعات گوناگونی مطرح می‌شود و مخاطبان اساتید و دانشجویان علوم انسانی مرتبط با مباحث هنر هستند. هر جلسه یک ساعت است و به صورت زنده از نرم افزار Zoom پخش می‌شود و سپس بر روی کانال یوتیوب قرار خواهد گرفت.

به دعوت والری وینو من گفتاری با این عنوان ارائه خواهم کرد:

«تحلیلی استعاری از سفرِ زندگی هنرمندان مشهدی»

در این گفتار به شکل استعاری سفرِ زندگی ۱۰ هنرمند مشهدی را معرفی می‌کنم و با استفاده از تحلیل استعاری به توضیح آثارشان می‌پردازم. تا کنون عده‌ای از این هنرمندان نهایی شدند که به موضوعاتی از قبیل تجربه، مهاجرت، مقاومت، فرار، فرم‌گرایی شهری، گوشه گیری، حسرت و خانهمی‌پردازند.

اگر خود شما هنرمند هستید و یا هنرمندانی را می‌شناسید که آثارشان می‌تواند در این مجموعه مورد مطالعه قرار بگیرد لطفا به من معرفی کنید. به دنبال هنرمندان مشهدی هستم که رابطه نزدیکی بین کار هنری و زندگیشان برقرار باشد و در واقع انجام کار هنری بخش عمده‌ای از زندگی و تجربه زیسته آنها باشد.

(تماس در تلگرام: @Majid_heidarii)

شماره پنج

مقایسه دو کاتالوگ نمایشگاهی

یادآوری می‌کنم که نوشته زیر در راستای تبیین جایگاه مستند سازی و تحقیق در فضای هنری است. این موضوع شامل بخش‌های متفاوتی است که یکی از آنها پرداختن به خصوصیات کاتالوگ است. از مقایسه کاتالوگ‌ها با هم ضمن این که متوجه رویکردهای متفاوت به هنر می‌شویم، با روش‌های متفاوت در مستند سازی و تحقیق در هنر معاصر نیز آشنا می‌شویم.

فایل‌های ضمیم شده یکی کاتالوگ نمایشگاهی جهت فروش آثار در سال ۲۰۲۲ در آمریکا در موزه‌ای به نام بولینا است و دیگری کاتالوگ نمایشگاهی جهت فروش آثار در شهریور ۱۴۰۲ توسط گالری آرتبیشن در تهران است. از مقایسه این دو فایل و اطلاعاتی که در هر کاتالوگ آمده است به نکات زیر می‌رسیم.

آنچه در هر دو فایل مشترک است تصویر آثار و زیر نویسی است که ابعاد، تکنیک، تاریخ، نام هنرمند و قیمت را ذکر کرده. همچنین وجه مشترک دیگر در صفحه اول است که مشخصات گالری، تاریخ برگزاری، راه‌‌های تماس با گالری، تاریخ و عنوان پروژه آمده است. مجموعه آثار در آرتبیشن بهمراه یک پوستر است اما موزه پوستری برای این مجموعه در نظر نگرفته.

مشخصه مهمی که در فایل موزه آمده و مربوط است به مستند سازی آثار به این شرح است. در هر صفحه بخش عمده‌ای به نوشتار همراه تصویر اثر اختصاص داده شده. در کنار یک تصویر کوچک از اثر، بایوگرافی هنرمند آمده که معمولا ضمن معرفی او به این مساله می‌پردازد که او چه شخصیت هنری دارد و در چه موضوعات و سبکی کار می‌کند. ضمن اینکه لینک صفحه شخصی هنرمند ذکر شده ، توضیح کار با عنوان بیانیه پروژه (project statement) آمده. اما در واقع بیش از آنکه بیانیه کار باشد توضیحی در مورد ایده، معرفی پروژه و دیدگاه نظری آن است.

این هم باید اضافه کنم که کل آثار در دو بخش مزایده زنده (live auction) و ساکت (silent auction) برای فروش ارائه شده‌اند.

نتیجه حاصل از مقایسه فایل آثار برای فروش این است که فایل آثار در گالری آرتبیشن بدون مستند سازی مناسب ارائه شده. به عبارت دیگر به هویت هنرمندان اهمیت لازم داده نشده ، توضیحی در مورد آثار نیامده، لینک صفحه شخصی هنرمندان ذکر نشده و بیوگرافی هنرمند نگارش نشده.

برای مشاده فایل کاتالوگ‌ها در کانال تلگرامی پراکسیس اینجا کلید کنید.

شماره چهار

کاتالوگ نمایشگاهی

کاتالوگ ضمیمه شده دارای سه قسمت‌ است: پوستر نمایشگاه، تصویری از فضای نمایشگاه، بیانیه در یک پارگراف، تصویر کارها بهمراه زیر نویس.

یک سوال مشخص در ارتباط با هر کاتالوگ نمایشگاهی می‌توان مطرح کرد: آیا نحوه تدوین یک کاتالوگ می‌تواند گویای نگاه طراح، هنرمند و نمایشگاه برگزار کننده به هنر باشد؟

در تلاش برای پاسخ به سوال بالا، با نگاهی به کاتالوگِ ضمیمه شده، متوجه می‌شویم که هنرمند، هنر را نتیجه کار در استودیو می‌بیند و خودش را متعهد به ساخت یک سری از تصاویر. هنر در مرتبه اول برای او بازی و کار با فرم و تکنیک است. در تصاویر ارائه شده فضا سازی، داستان گویی، ارتباط بین آدم‌ها و فضا، تغییر فرمی اشیاء و افراد که بیشتر به سوی دگردیسی است، فضای رنگ پردازی تاریک و تمایز (کنتراست) روشنایی و تاریکی خود نمای می‌کند. در واقع، هنرمند تصاویرش را بازنمایی از یک حال و هوا یا فضای ذهنی درک می‌کند.

به عبارت دیگر، مساله اصلی هنرمند بازنمایی یک حال و هوای درونی است که باید راه حل‌های مناسب فرمی و تکنیکی برای آن بیابد. راه حل‌هایی که بدیع و نو باشند. یعنی مخاطب با دیدن نتیجه کار او به فضای ذهنی او نزدیک شود و ارتباط برقرار شود.

طراحی کاتالوگ با چنین نگاهی به هنر هماهنگ است. آنچه در در کاتالوگ دیده می‌شود قاب‌هایی هستند که هر کدام در یک صفحه به نمایش در آمده و زیر هر تصویر عنوان، ابعاد و تکنیک ثبت شده. بیانیه این مجموعه به شکل خوبی سعی کرده مخاطب را با فضای ذهنی هنرمند آشنا کند و بستری برای ارتباط برقرار کند. کاتالوگ این حس را به ما یا شاید هنرمند می‌دهد که همه چیز تمام شده و حالا وقت آن است که هنرمند در نمایشگاه با بقیه صحبت کند یا مصاحبه‌ای داشته باشد، کاری فروش رود و هنرمند به فکر مجموعه بعدیش باشد.

اما این نمایشگاه را نمی‌توان «رخدادی هنری» خواند زیرا ارتباطاش تنظیم شده و برنامه‌ریزی شده نیست و چیزهای مجهول زیادی وجود دارد و جایشان خالی است. در واقع بیش از «حضور» با «غیبت» مواجه‌ایم. مخاطب با غیبت چیزهای زیادی مواجه است از جمله هویت هنرمند که برساخته از مکان‌هایی است که زیسته، تجارب زیبایی‌شناسانه او در زندگی، تاثیراتش از جامعه و دغدغه‌های هنری و فکریش و مضامین گوناگونی که به آنها پرداخته. در واقع با گسستی مواجه هستیم که هر چه تلاش کنیم پر نمی‌شود. مثلا متوجه نمی‌شویم آنچه می‌بینیم تا چه اندازه حاصل آزمون و خطاها از لحاظ فرمی و تکنیکی است. دانش تجربی که هنرمند در اثر کار کردن با مواد و مصالح مختلف کسب کرده است از چشم ما پنهان است. تغییراتی که در بینش اون نسبت به موضوع ایجاد شده و کشفیاتی که در این مسیر به آنها دست یافته.

در یک رخداد هنری ارتباط تنظیم می‌شود و درکی حاصل از شرکت افراد در یک گفتگو مساله‌مند شکل می‌گیرد. در واقع، یک رخداد هنری حاصل تعامل و گفتگوی زمینه (یا بافت) با یک کنش زیبایی شناسانه است زیرا یک کنش زیبایی‌شناسانه یا یک محصول هنری به تنهایی نمی‌تواند گفتگویی ایجاد کند. یک محصول تک که عنوان، تاریخ و تکنیک در زیرش درج شده چیزی جز «نمایش یک نمایش» نیست و چیزی جز یک ژست هنری در خیره شدن به کار برای مخاطبان نمی‌آفریند.

بد نیست مقایسه‌ای داشته باشیم بین کاتالوگ نمایشگاه و کاتالوگ یک شامپوی شستشوی سر. در کاتالوگ نمایشگاه هنری، زیر هر تصویر چند عبارت مختصر از جمله تاریخ، تکنیک و ابعاد و شاید قیمت ثبت شده است اما بر روی جعبه و بدنه شامپو شستشوی سر اطلاعات زیاد و متنوعی درج شده و بعلاوه کاتالوگ کامل چند زبانه‌ای در بسته بندی موجود است. اطلاعاتی از جمله مواد تشکیل دهنده، نحوه استفاده، تاریخ، انواع استانداردها، از شعار تبلیغاتی گرفته تا تاریخ و نحوه بازیافت. پس بجاست که بپرسیم آیا یک کار هنریِ تنها بر روی دیوار یک نمایشگاه تضمین کننده یک ارتباط موثر است؟ آیا این ارتباط چیزی جز دعوت به یک «تماشای» منفعل است؟ آیا این ارتباط چیزی جز ژست فهم از طرف مخاطب در خیره شدن به یک تصویر ایجاد می‌کند؟

از اینجاست که نتیجه می‌گیرم نوع نگاه به هنر است که نحوه کار هنری و ارائه آن را سامان می‌بخشد. یک شامپو محصولی تجاری است و یک پشتوانه علمی در شیمی و استراتژیهای بازاریابی دارد و به همین دلیل بهمراه نوشتاری است که این ارتباط را تنظیم کند. اما در مورد یک کار هنریِ تنها بر روی دیوار نمایشگاه مشخص است که فرایند خلق اثر برای هنرمند امری شخصی، درونی و مقدس فرض شده. فرایندی که امکان بروز در عرصه عمومی ندارد و اصلا نباید عمومی شود. فضای مقدسی که بنای شکل گیریش ارتباط هنرمند با خود و اعماق درونی خویش بوده. این ارتباط درونی تحقیق و نوشتار را پس می‌زند و تصویر را به شکلی منزه تکریم می‌کند.

(در پایان متذکر می‌شوم که رویکرد من در این سری متن‌ها توصیفی است و ارزش گذاری بر رویکردهای متفاوت نیست. همانطور که در متن‌های بعدی با مثال‌های متفاوت از کاتالوگ‌های داخلی و خارجی توضیح بیشتر خواهم داد)

برای مشاهده کاتالوگ در کانال تلگرامی پراکسیس اینجا کنید.

شماره سه

پیشنهاد اول

واژه «اثر هنری»‌ تولید خلاقانه یک هنرمند را به یک محصول ساکن و قابل انتقال در بازار سرمایه می‌کاهد. یک اثر براحتی می‌تواند به قاب یک گرید طراحی و یا بوم نقاشی محدود شود، در صورتی که هر تصویر تنها بخش کوچکی از کار مداوم یک هنرمند است. بخشی که قرار است از فضای خصوصی یک استودیو وارد عرصه عمومی و نمایش شود. اما هنرمند چه دغدغه‌های داشته است؟ در چه بستری زیسته و کار کرده؟ آنچه معمولا در ارائه یک کار به صورت نمایشگاهی و بدون مستند سازی از بین می‌رود، تجربه زیسته و همچنین دانش تجربی است که هنرمند در این فرایند کسب کرده. بنابراین به جای اینکه یک کار هنری را یک «اثر هنری» ببینیم، بهتر است آن را کاری از کارهای یک هنرمند بدانیم که در یک جهان کوچک می‌زید و دغدغه‌هایی دارد. کارهنری هموار کردن لحظه ورود یک «عرصه خصوصی» به یک «عرصه عمومی» است.

پیشنهاد دوم

هر گونه دسته بندی کردن کار‌های هنری از جمله هنرهای زیبا، کیچ، فاخر، والا، پایین و از این قبیل نتیجه‌ای جز رتبه‌بندی و تبعیض به بار نمی‌آورد. کار خلاقه را می‌توان به سادگی محصولی خواند که در مقابل مصرف شدن و از بین رفتن مقاومت می‌کند و این امکان را می‌دهد که بارها با آن ارتباط برقرار کرد و در هر برخورد لایه‌های جدید معنایی ساخت. کار خلاقه از هر جنسی و در هر سطحی می‌تواند باشد. پس هنرمندی که کار خلق می‌کند دغدغه اولیه‌اش ایجاد معانی جدید است. ضرورت توضیح و مستندسازی از این روست که دنیای امروزه دنیای فراوانی تصاویر است. پس یک تصویر تک ارتباط ویژه‌ای نمی‌آفریند بلکه برای برقراری ارتباط ویژه این ارتباط به شکلی تدوین و تنظیم شود که در کانون توجه مخاطب قرار گیرد. پس باید کار هنری در بستری از تعامل متن و تصویر مخاطب را وارد دنیای زیسته و فرایند شکل گیری آن کند. اهمیت ثبت و ضبط فرایندِ خلق کار و دخیل کردن مراحل فرایند کار در تنظیم ارتباط هنگام نمایش از این حیث است.

شماره دو

اثر یا پروژه هنری

گاهی نگاه ما به تولیدات هنری به شکل محصول است، یعنی هنرمند یا هنرمندان محصولی زیباشناسانه را تولید کرده‌اند و نتیجه کار خود را به نمایش گذاشته‌اند. این شکل «سنتی» تولید و ارائه آثار هنری است. حاصل این نگاه توجه به فرم و تکنیک در فرایند آفرینش هنری است. دغدغه‌های خالقِ کار بیشتر از جنس دغدغه‌های فرمی و تکنیکی است.

از طرف دیگر، گاهی نگاه ما به هنر به شکل فرایندِ حل زیباشناسانه یک مساله فردی و یا اجتماعی است. اینچنین کارهایی را با نام «پروژه هنری»‌ می‌شناسیم. در چنین نگاهی دغدغه هنرمند یا هنرمندان طرح یک مساله فردی و یا اجتماعی است و اینکه ایشان چطور این مساله را می‌بینند یا چطور آن را طرح می‌کنند. همچنین ممکن است به پیشنهاد یا راه حلی در این زمینه دست یابند که در قالب یک رویا و یا آرزو آن را مطرح کنند. در چنین رویکردی مساله دوباره باز آفرینی می‌شود تا مورد توجه قرار گیرد، پس به ناچار محصول کار چیزی بیش از یک نمایش ساده است بلکه در اکثر مواقع تمایز قاطعی بین کار هنری و فرایند شکل گیری آن (به خصوص از نظر زمانی و مکانی) وجود ندارد.

می‌توان گفت که در یک نگاه سنتی نمایشگاه مکانی است برای به نمایش گذاشتن یک سری محصول که حاصل دغدغه‌های فرمی و تکنیکی هنرمند است. اما در نگاه امروزی یا معاصر نمایشگاه جایی است که دغدغه‌های فردی یا اجتماعی هنرمندانی به نمایش در می‌آید که مساله را طرح کرده‌اند و ما مساله را می‌توانیم از تمام جوانب به شکل بدیعی ببینیم. این مساله نوعی از نگاه یا بینش را در ما زنده می‌کند و در ضمن بستر شکل دهنده مساله را نیز نشان می‌دهد. در رویکرد سنتی در کاتالوگ نمایشگاه یک متن (معمولا بیانیه) به یک سری تصاویر چسبانده می‌شود اما در رویکرد معاصر متن قسمتی از کار خلاقه است. در رویکرد معاصر متن سندی است که توضیح می‌دهد دغدغه هنرمندان چیست و چه روندی را طی کرده است و به چه نتایجی رسیده. متنی که بخشی از یک سند زیبایی‌شناسانه است و به کار اضافه می‌شود.

شماره یک

پیش زمینه

اجازه بدهید یک سوال طرح کنم: تشابه زیاد فعالیت‌های انفرادی و یا حتی جمعی ما در زمینه هنر با رویه نهادهای دولتی از کجا نشأت می‌گیرد؟ منظورم این است که چرا وقتی فرد یا گروهی که مثلا در زمینه هنر فعالیت کاملا مستقل انجام می‌دهند تا حد زیادی در اهداف، روش و نتیجه شبیه نهادهای دولتی می‌شوند؟‌ مگر در اکثر موارد همین افراد و گروه‌ها منتقد اهداف، روش‌ها و نتایج نهادهای دولتی نیستند؟‌

به عنوان مثال یکی از انتقادات به رخدادهای علمی همچون کنفرانس‌ها و یا همایش‌ها این است که برگزاری این جلسات و نشست‌ها جنبه صوری به خود گرفته است و بیش از آنکه به قصد رسیدن به یک گفتگوی علمی باشد، به منظور جمع‌آوری امتیاز پژوهشی یا فرهنگی برای برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان آن است. بیش از آنکه دغدغه محور باشند، هدف پر کردن گزارش (بیلان) سالانه نهادها و مراکز مختلف دولتی است. سر آخر گفتگوی علمی و پیشرفت علم جای خود را به تائید سیاست‌ها و باورهای نظام سیاسی حاکم داده است و روابط قدرت مبتنی بر رانتِ مجوز بر تمام فعالیت‌های تحقیقاتی و آموزشی سایه افکنده است.

این شکل برگزاری همایش و کنفرانس در ساختار معیوب سیاست زده و ایدئولوژیک زیاد دور از ذهن نیست، اما سوالی که حداقل برای من مطرح می‌شود این است که چرا افراد و گروه‌های مختلف فعال در زمینه هنر نیز (در بسیاری موارد) از همین شکل برگزاری رویدادهای هنری پیروی می‌کنند؟ چرا افراد و گروه‌های مختلف اهداف و روش فعالیت خود را به صورت خود آگاه و یا ناخودآگاه با همین نظام سیاسی و فرهنگیِ ناکارآمد منطبق می‌کنند؟‌ به عنوان مثال نهادهای هنری همچون گالری‌ها و یا مراکز آموزش هنریِ مستقل، قادر به ایجاد بستر «گفتگویِ درون گروهی»[1] نیستند؟ چرا قادر به همکاری و گفتگو با افراد و گروه‌های مختلف نیستند؟ چرا هنرمندان و یا گالری‌ها نمی‌توانند بستر ایجاد گفتگوی درون گروهی و بومی را ایجاد کنند؟

یکی از نشانه‌های ادعای بالا این است که در اکثر نمایشگاه‌های هنری برگزار شده یا هیچ گفتگوی معنی‌داری بین اهالی هنر شکل نمی‌گیرد و یا آنقدر این گفتگو اندک و مقطعی است که می‌توان از آن صرف نظر کرد. به عبارت دیگر یک نمایشگاه هنری قادر نیست از حد یک مهمانی دورهمی فراتر رود و صحبت درباره یک سری مفاهیم و یا موضوعات را بین گرو‌ه‌های معدود بگشاید. به غیر از مواردی که یک مساله بحث‌انگیز مثل کپی آثار هنری یا از این دست رخ دهد.

اجازه دهید مساله را اینطور طرح کنم که از یک طرف شباهت زیاد فعالیت‌های هنریِ فردی و گروهی به ساختار سیاسی و از طرف دیگر تولیدات انبوه هنری این سالها، فضایی را ایجاد کرده که در آن رتبه بندی معکوسی عمل می‌کند. به این معنی که برای بسیار از هنرمندان جوان «نمایش» آثار مهمتر از هر چیزی است. برای این گروه مهم این است که یک نمایشگاه فردی و یا گروهی در رزومه ایشان باشد و به استانداردهای یک نمایش هیچ توجهی ندارند. برای هنرمند تثبت شده، تنها فروش مهم است و ایجاد و تحکیم روابط باندی مهمترین مساله برای آنهاست. از طرف دیگر در سوی گالری‌دارها، حداقل در فضای هنری مشهد که من تا حدی از آن مطلع هستم، هیچ رویکرد نظری مشخص و یا برداشت معلومی از هنر و هنرمند وجود ندارد جز اینکه چرخ محلِ اجاره‌ای بچرخد، گالری هویت بصری مناسبی داشته باشد و یا هنرمندان مطرح از تهران به نمایشگاه دعوت شوند.

اگر دقت کنیم یک حلقه گم شده‌ای در این میان است: بستر یک گفتگویِ دغدغه‌مند. منظور نوعی از ارتباط است که بر بستر و رویکردی مشخص و تعاملی ایجاد شود. به عبارت دیگر، دریافت من این است که در فضای هنرهای تجسمی (حداقل طبق تجربه من) فضای گفتگو شکل نگرفته است و بیشتر نهادها، افراد و یا گروه‌های دخیل به شکل «اتمی» کار می‌کنند. نهادهای دولتی رویکردی جز مسائل ایدئولوژیک و سیاسی ندارند و هیچ تلاشی برای حمایت و پشتی‌بانی از جریان‌های هنری و هنرمندان و نویسندگان مختلف ندارند. در نهادهای دولتی کار به جایی رسیده است که تبعیض و افکار ایدئولوژیک به ارزش بدل شده و مثلا وزیر ارشاد به صورت رسمی بیان می‌کند که ارزشی‌ها و انقلابی‌ها را استخدام می‌کند. عده زیادی از فعالین هنری از نهادهای هنری قطع امید کرده‌اند و این کاملا طبیعی است. اما غیر طبیعی این است که همین رویکرد تبعیض آمیز و سیاست زده را در فعالیت گروه‌های هنری و حتی فعالین هنری مشاهده کنیم. اینجاست که متوجه می‌شویم تمام انتقادها متوجه نهادهای دولتی و ساختار سیاسی نیست بلکه گروه‌ها و افراد هم به شکلی آئینه همان نهادها شده‌اند و شاید به نوعی با آنها همزاد پنداری می‌کنند.

بنابراین شاید حلقه گم‌شده افراد و یا گروه‌های مستقلی هستند که چند خصوصیت مشخص داشته باشند. یکی اینکه در فعالیت خود به دنبال تائید نهادهای دولتی نباشند و رسمیت فعالیت خود را در تائید و مجوز نهادهای دولتی نبینند. همچنین درک صحیحی از فعالیت اجتماعی و بومی داشته باشند، به این معنی که کنش اجتماعی نیاز به تائید نهادهای حاکمیتی ندارد، از سطح خُرد و بومی آغاز می‌شود و موفقیتش در گرو ایجاد همدلی و تعامل پویا در سطح بومی است. به عبارت دیگر فعالیت اجتماعی تائید خود را نه از نهادها کسب می‌کند و نه از چهره‌های مشهور غیر بومی، بلکه از پویایی جامعه بومی و تولید معنا در روابط درونی خود به شکل که سیستمی پویا و باز تشکیل شود برای مبادله فکری با دیگر گروه‌ها و افراد.

در چنین سیستمی نوشتار اهمیت خود را باز می‌یابد به این دلیل که متن‌های تولید شده متوجه و متاثر از رویدادهای زنده هستند. پس قادر خواهند بود معنای تولید شده در یک جامعه کوچک را ثبت و ضبط کنند. چنین متونی کارکرد مستند سازی دارند. مستند سازی (حداقل به گمان من) یعنی ثبت و ضبط معانی (آشکار و ضمنی) که در روابط اجتماعی تولید می‌شود. برای کسی مثل من که در حیطه هنر کار می‌کند، مستند سازی یعنی ثبت و ضبط کنش‌ها و تعاملات هنری در سطح بومی و شکل دادن به ارتباطات و فعالیت‌های هنری و دانش تجربی به دست آمده از این فعالیت‌ها.

در واقع مستند سازی روند ثبت و ضبط یک پروژه هنری است و یک پروژه هنری زمانی رخ می‌دهد که فرد یا گروهی با مسأله‌ای اجتماعی و یا زیباشناختی درگیر باشند. در واقع یک پروژه هنری را می‌توان محصول کار یک محقق-هنرمند خواند که با مساله‌ای مواجه شده است که جوانب گوناگون فرمی (زیباشناختی)، فردی و اجتماعی دارد. هنرمند-محقق سعی در ثبت و ضبطِ درگیری خود با مساله دارد و تمام مراحل تحقیق یا کار هنری را ثبت و ضبط می‌کند از جمله تحقیق و آزمایش بر روی مواد و مصالح کار، تکنیک‌های به کار رفته، دانش تجربی به دست آمده از آزمون و خطاها، راه حل‌های بدیع برای ارائه کار و تنظیم ارتباط با مخاطب قبل، هنگام و پس از نمایش. بنابراین آنچه به نمایش در می‌آید یک اثر تک و تنها نیست بلکه نتیجه سفرِ زیباشناختیِ یک فرد خلاق است و نتیجه‌ای که از این سفر به بار آمده است.

[1] Intergroup Dialogue